برای دقایقی با اهل بیت علیهم السلام

«سُبحَانَ اللهِ عَمَّا يَصِفُونَ: منزه است خدا از اين وصف­ها كه برايش مى­تراشند.» (صافات/159)

در این آیه شریفه خدای­تعالی می­فرماید؛ خدا از توصیف هر توصیف کننده­ای منزه است. هر کسی می­خواهد به زعم خود و با ظن خود صفتی برای خدا بتراشد و او را معرفی کند ولی خدا، آن چیزی که این­ها می­گویند نیست یعنی نمی­شود خدا را توصیف کرد.

اگر کسی نمی­تواند خدا را برای ما معرفی و توصیف کند، پس چه طور می­توان او را شناخت؟ از طرفی در حدیث قدسی آمده است که: «قالَ اللهُ التَعالي: اِنّي كُنْتُ كَنْزاً مَخْفياً وَ اَحْبَبْتُ اَنْ اُعْرَفَ فَخَلَقْتُ الخَلْقَ لِكَي اُعْرَفَ: همانا من گنجی مخفی بودم و دوست داشتم شناخته شوم پس خلق کردم تا شناخته شوم.» (بحارالأنوار، ج 84، ص 199 و 344) و یا در برخی اخبار دیگر نظیر همین تعبیر آمده که حضرت داود علت خلقت خلق را پرسید: قال داود علیه السلام یا رب لماذا خلقت الخلق قال کنت کنزاً...».

یعنی هدف آفرینش خلق و از جمله انسان این بوده که خدا را بشناسد، اوصاف او را بداند و به او معرفت پیدا کند تا از این طریق به بندگی او برسد. در تفسیر آیه شریفه 56 سوره ذاریات که می فرماید:«وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ( و من جن و انس را خلق نکردم مگر برای این که مرا بندگی کنند) آمده است: "اي ليعرفون"(یعنی برای این که مرا بشناسند).

همچنین در حدیثی که از امام حسین(ع) نقل شده که به اصحاب خود فرمود: «أَيهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِكْرُهُ مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلا لِيعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ اسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَا سِوَاهُ»؛ «اي مردم! همانا خداوند متعال بندگان را نيافريد، مگر براي آنكه او را بشناسند. پس در آن هنگام كه او را شناختند، بندگي او را خواهند كرد. و آن هنگام كه او را بندگي كردند، با عبادت او از عبادت غير او بي­نياز مي‌گردند». (بحار الانوار، ج 5 ص 312 ح1 )

بنابراین اگر غرض خلقت ما شناخت خداست، باید حتماً راهی برای تأمین این غرض وجود داشته باشد.

در ادامه و در آیه 160 سوره صافات، خدای تعالی جمعی را از تحت این حکم "ناتوانی از توصیف خدا" خارج کرده و می­فرماید عده­ای هستند که خدا را می­توانند برای شما توصیف کنند: « ألّا عَبَادَ اللهِ المُخلَصِينَ» (مگر اوصافى كه بندگان مخلَص او براى او قائلند).

پس باید اول مخلَصین را بشناسیم تا از طریق آن­ها بتوانیم به معرفت و توصیف صحیح خدا برسیم. اما مخلَصین چه کسانی هستند؟

خدای­تعالی برخی انبیاء مثل حضرت یوسف را بنده مخلَص خود معرفی فرموده است(إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِينَ )، بنابراین پیامبر اکرم(ص)، ائمه اطهار و فاطمه زهرا(س) به طریق اولی و قدر متیقن از مخلَصین هستند لذا فقط این ذوات مقدسه مُجازند خدا را توصیف کنند.

 این یک مطلب کاملاً عقلی و برهانی هم است چون خدایی که غیب الغیوب است یعنی وجودی است که نه با حواس ظاهری قابل درک و احساس است و نه با فکر و عقل می­توان او را شناخت، خودش باید با یک وسیله­ای و از یک طریقی خودش را به ما معرفی کند زیرا ما هیچ ابزاری برای شناخت او در دست نداریم. کشف و شهود هم باید میزان و معیاری برای اعتبارش داشته باشد و معیار اعتبارش هم علمی بودنش هست یعنی فقط مکاشفه علمی که منطبق با علوم اهل بیت علیهم­السلام باشد، قابل اطمینان و معتبر است پس این راه هم برگشتش به طریق اهل بیت(ع) است و الا می شود مثل مشاهدات و مکاشفات ابن عربی که می گوید:«به معراج که رفتم مرتبه علی[علیه السلام]را از مرتبه ابوبکر و عثمان پست تر دیدم و ابوبکر را در عرش دیدم چون برگشتم به علی گفتم چون بود که در دنیا دعوی می کردی که من از آنها بهترم الحال دیدم  مرتبه تو را که از همه پست تری !!!».

با این توضیح و با توجه به این آیات شریفه و این روایات، فلاسفه و عرفاء که می­خواهند با فکر و اندیشه خود، آن هم به اسم عقل!! یا با خطورات قلبی و نفسانی خود و به اسم "کشف و شهود عارفانه!!" خدا را بشناسند و به ما بشناسانند، حرف گزاف و باطلی نمی­گویند؟

امام  باقرعليه السلام می­فرمایند: «كلّما ميّزتموه بأوهامكم في ادقّ معانيه فهو مخلوق مصنوع مثلكم مردود اليكم: هر آن چه به وسيله اوهامتان در دقيق­ترين معني تصوير و تصور كنيد، آن مخلوق و مصنوع است [مخلوق و ساخته شده ذهن شماست]  مانند خودتان[که مخلوق هستید بنابراین] برگشتش به خودتان است. (حق اليقين/شبّر)